Eerst de moeders, dan de kinderen - AD(H)D medicijnen

De moeders

Sedert de introductie van SKF's 'Benzedrine's sulfaten',einde jaren 30, zijn de grote farmaceutische bedrijven voortdurend op zoek naar nieuwe afzetmarkten. Aan en voor wie of wat kunnen ze hun amfetamines en methamfetamines nog aanbevelen?

In de jaren 50 worden vrouwen en moeders, vooral met ook nog eens de komst van barbituraten, één van de belangrijkste doelgroepen. De stemming en humeur bij milde depressie positief beïnvloeden is altijd één van de effecten geweest, waar de producenten van amfetamine medicijnen het meest de nadruk op hebben gelegd.

Veel vrouwen en moeders krijgen in de loop van dejaren 50 meer en meer last van een slecht humeur, futloosheid en depressieve gevoelens. Huisartsen weten ondertussen ook dat meer dan de helft van de vage klachten, waarvoor hun patiënten, waaronder veel vrouwen, op consult komen psychosomatisch zijn. Een kant en klare mirakeloplossing hebben ze daar niet voor. De naoorlogse maatschappij brengt meer stress met zich mee. Mannen moeten buitenshuis presteren, vrouwen moeten de ideale huisvrouw en moeder zijn. Minder stress, meer ontspanning, sporten, mediteren, relativeren, gesprekstherapie, de huisdokter kan zijn patiënten heel wat aanraden om de vage stress symptomen te verminderen, maar patiënten verlangen onmiddellijk resultaat. 

De artikelen en advertenties van de farmaceutische bedrijven in de medische tijdschriften waarop de huisdokters geabonneerd zijn of gratis ontvangen, verschaffen plots wel een instant-oplossing. Pillen! De dokter is tevreden dat hij zo vlug kan helpen en dat is ook de patiënt, die na het consult de dichtsbijzijnde drugstore binnenduikt, om daarna het nieuwe wondermedicijn zo vlug mogelijk te kunnen testen. Het vertrouwen is erin is zo groot, dat een placebo met wat suiker erin ook resultaat zou hebben.

Vanaf midden jaren 50 beginnen de medische concerns in hun advertenties ook steeds meer een beeld op te hangen van de gekwelde huisvrouw en moeder. Amfetamines en barbituraten maken er opnieuw een modelvrouw en moeder van.

Hieronder advertenties 1956-1969

In 1966 is 'Mothers' Little Helper' één van de nummers op 'Aftermath', de nieuwe LP van de Rolling Stones. In juli verschijnt het op single. De term wordt daarna spottend gebruik voor de pillen die dokters aan vrouwen in het algemeen en moeders in het bijzonder voorschrijven.

Hieronder: documentaire 1955 over moeders, stress en medicijnen, in dit geval barbituraten

De kinderen 

Iedereen is eigenlijk gebaat met een pil. Zwangere vrouwen, vrouwen in de menopauze, jonge mannen, oude mannen... Een groep is nog ondervertegenwoordigd, en dat zijn kinderen en jongeren. In een aantal advertenties gericht op overwerkte huismoeders zijn 'lastige, te drukke, teveel aandachtzoekende kinderen' al opgevoerd als één van de redenen voor de stress van moeders. Als we nu ook eens medicijnen aan kinderen gaven? 

Kort overzicht - AD(H)D medicijnen  tot einde 1960 (tranquillizers niet ingegrepen)

In 1937 heeft Charles Bradley al ontdekt dat Benzedrine sulfaten (amfetamine) het gedrag van kinderen verandert (zolang ze het blijven innemen). SKF en de psychiatrie gaat daar niet verder op in. Psychiaters focussen zich dan nog altijd op stille, teruggetrokken kinderen. Dat zal zo blijven tot deze periode, midden jaren 50. 

In 1942 brengt Abbott Labaratories, 'Desoxyn', een methamfetamine product op de markt. Als AD(H)D medicijn wordt het pas in 2010 goedgekeurd en gebruikt. 

In  september 1955 keurt de FDA het medicijn 'Biphetamine' van de firma R.J. Strasenburgh goed, een product met amfetamine en dextroamfetamine. Het mag gebruikt worden als stimulerend middel en eetlustremmer. Vanaf 1996 wordt het onder de naam Adderall aan kinderen gegeven.

Op 5 december 1955 krijgt Ciba in de USA de goedkeuring voor hun medicijn Ritalin. (zie ook Korte geschiedenis van Ritalin(e)) In 1961 krijgt Ciba ook toestemming om het product te promoten en laten voorschrijven voor kinderen met gedragsproblemen. De rush om het onderwijs in de USA te veranderen nadat de Russen de eerste zijn om in 1958 een satelliet te lanceren speelt in hun voordeel (De Sputnik en AD(H)D )

In 1956 is SKF de eerste firma die hun product Thorazine, oorspronkelijk aangekocht als een antti-misselijkheids- en braakmiddel, promoten in advertenties, voor behandeling van hyperkinetische kinderen, maar het medicijn slaat niet aan. 

Er komen daarna geen nieuwe AD(H)D medicijnen op de markt tot midden jaren 70. Ritalin heeft in de jaren 60 vrij spel en zal daar meer dan gebruik van maken.

De jaren 50-70

Al sedert het begin van de 20ste eeuw is de houding van een deel van de maatschappij tegenover kinderen stilaan beginnen veranderen. Het gaat vooral om de zogezegdE 'betere klasse(s)'. Het kind van het tijdperk van de 'Industriële Revolutie' moet meer een 'model kind' worden, dat zelfbeheersing heeft en kan uitgroeien tot een succesvolle volwassene. Waar het vroeger als normaal werd bekeken dat vooral jongens die voortdurend actief waren, al eens vochten of tegenspraken, zich in school al eens misdroegen, wordt dit plots vooral in de midden- en hogere klasses steeds meer misprijzend bekeken. Meisjes moeten zich in strenge internaten leren beheersen en zich voorbereiden op een tegennatuurlijke, onderdanige rol.

En het wordt nog erger. In de loop van de jaren wordt een gezond kind plots geassocieerd met een kind dat zich gedraagt volgens de sociaal aanvaarde verwachtingen en normen. Een kind wiens gedrag afwijkt van deze vereiste sociale standaard wordt stilaan als een probleemkind met een afwijking bekeken. Er zijn natuurlijk net zoals nu extreme gevallen die moeten behandeld worden, maar ook kinderen die gewoon zichzelf zijn worden soms opgenomen in instituten voor kinderen met gedragsproblemen.

Maar het is zeker nog geen algemeen porbleem. Psychiaters zien er terecht ook niets abnormaals in. Het zijn nu éénmaal kinderen. Die worden zo geboren. Pas als een kind niet meer actief is, stil en teruggetrokken wortdt, is er een reden om je zorgen te maken. Daarom ook wordt er niets gedaan met de ontdekking van Bradley dat amfetamines gedrag bij kinderen kunnen veranderen.

Na de oorlogsjaren verandert er iets in de Amerikaanse maatschappij. Velen verhuizen naar de voorsteden. Iedereen wil plots een huis vol luxe, een auto, als het moet op afbetaling. Saai routinewerk, verveling, echtparen die elkaar alleen nog zien als ze moe zijn, het begint langzaam aan zijn tol te eisen. En gedrag van kinderen, dat jarenlang als normaal werd bekeken, begint 'op de zenuwen te werken'. Na het 'Sputnik-incident' in 1958 wordt plots verwacht dat ze in school meer gaan excelleren. Er zijn wetenschappers nodig, scheikundigen, ingenieurs. In één klap wordt het schoolsysteem rigide, strict en streng. En ook daar worden meer actieve, onoplettende kinderen vlug als een last beschouwd. Ze houden de anderen alleen maar op. Nu worden actieve, onrustige of onoplettende kinderen overal geviseerd.

En ook de psychiatrische sector in de USA begint tijdens de jaren 50 zijn visie te herzien. Er komen onderzoeken naar drukke en onaandachtige kinderen. Drie onderzoekers, Laufer, Denhoff en Solomons geven er in 1957 ook voor het eerst een naam aan: 'hyperkinetic impulse disorder'. Deze naam wordt ook gebruikt in de 2e editie van de DSM (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) in 1968.

Ouders, school, leraars; de ganse maatschappij, iedereen is klaar voor een zelf gecreeërde epidemie.

Kinderen met AD(H)D!

Hieronder: advertenties uit de jaren 50-60 (tranquillizers wel inbegrepen)

In de jaren 60 wanneer Ritalin in 1961 goedgekeurd wordt als medicijn voor hyperkinetische kinderen, blijft Ciba og terughoudend in het plaatsen van advertenties die Ritalin voor kinderen aanbevelen. Pad begin jaren 70 na de opname van 'hyperkinetic impulse disorder' gaan ze voluit.