Korte geschiedenis van Ritalin(e)

In 1944 werkt chemicus Leandron Panizzon bij Ciba (Chemische Industrie Basel). Zijn collega Max Hartmann heeft al gewerkt met piperidine, dat gevonden wordt in zwarte peper en gif van rode mieren. Panizzon experimenteert verder en ontwikkelt in 1944 methylfenidaat (methyl-a-phenil-piperidine-acetate).

Leandron Panizzon

Wat de stof bij inname juist doet weet hij niet en nadat hij het middel eerst zelf inneemt zonder veel resultaat geeft hij het aan zijn vrouw Marguerite. Die merkt dat het haar een echte boost geeft bij haar tennisspel, wanneer ze dat juist voordien inneemt. Leandron geeft het middel daarna de naam Ritaline, naar Rita de voornaam die zijn vrouw gebruikt. 

Rond 1950 ontwikkelen Panizzon en Hartman een verbeterde synthese van het middel en vragen een patent aan in de USA. Dat wordt hen in mei gegeven. Het middel wordt beschreven als een medicijn dat het centrale zenuwcentrum activeert en patienten kan helpen te ontwaken na verdoving bij een operatie of een coma door inname van medicijnen.

In 1954 vragen ze een patent aan om het middel als medicijn te gebruiken bij behandeling van psychologische stoornissen. Een jaar later wordt het medicijn goedgekeurd door de US Food and Drug Adminstration (FDA). In 1956 wordt het medicijn op de markt gebracht onder de naam Ritalin. De eind-e werd verwijderd. Het wordt gepromoot om te gebruiken in psychiatrische instellingen bij chronisch depressieven, schizofrenen, psychotische patiënten, patiënten die herstellen van een lobotomie en geestelijk achtergestelden. 

Hieronder 2 advertenties: 1956 en 1957

Psychiatrische instellingen blijven natuurlijk maar een beperkte markt en in de jaren 60 en 70 wordt ook de markt van (oudere) huisvrouwen aangeboord. Wanneer ze 'licht depressief of vermoeid' zijn geworden van al die jaren dezelfde vervelende klusjes te doen, dan is Ritalin het middel voor hen. Zie je er tegen op weer eens aardappelen te moeten schillen, dan neem je een Ritalin-pilletje en je kookt weer met plezier.

Onderaan links lezen we: (mijn vertaling naar Nederlands)

Ritalin overwint op een aangename manier milde depressie en de vermoeidheid die daar zo vaak mee gepaard gaat. Het medicijn zorgt voor een vrolijke stemming, verbetert de prestaties, herstelt alertheid, enthousiasme en gedrevenheid. Patienten vertellen vaak dat hun vermoeidheid en bezorgdheid schijnen te verdwijnen. Ze zijn in staat de hele dag bezig te zijn zonder vermoeid te geraken.

Algemeen gekend voor zijn uitstekende veiligheid heeft Ritalin zo goed als geen giftige effecten, zoals de krachtiger antidepressiva. De werking ervan wordt gewoonlijk niet gevolgd door overmatige stimulatie of plotse teleurstelling. Ritalin wordt enorm goed verdragen, ook door ouderen

Daarna wordt verwittigd dat het middel niet gebruikt mag worden bij angst, spanning, opwinding of een zware depressie. Er volgt ook nog een hele lijst van mogelijke bijwerkingen: Zenuwachtigheid, slapeloosheid, anorexia, misselijkheid, duizeligheid, hartkloppingen, hoofdpijn, huiduitslag, en slaperigheid. 

Ondertussen wordt er nagedacht of het middel ook aan kinderen toegediend kan worden. In 1937 heeft Charles Bradley al ontdekt dat bij het toedienen van Benzedrine (amfetamines) het gedrag van kinderen verandert en dat ongeveer de helft het beter doet op school. Na het publiceren van zijn testresultaten wordt daar weinig aandacht aan besteed. Psychiaters focussen zich in die periode meer op teruggetrokken, neurotische kinderen.

In 1963 beginnen kinder psychiater Leon Eisenberg en kinder psycholoog Keith Connors aan een experiment met kinderen die in het ziekenhuis liggen en extreme hyperactiviteit vertonen en dienen hen Dexedrine (amfetamines) toe. Later doen ze ook tests met Ritalin. Ze merken verbetering maar noteren zware bijwerkingen bij 70% van de kinderen en komen daarom tot de conclusie dat er meer onderzoek gedaan moet worden. 

Leon Eisenberg

In zijn boek 'ADHD Nation: The Disorder, The Drugs' schrijft Alan Schwarz dat Leon Eisenberg al vanaf begin jaren 60 geld kreeg van CIBA. Keith Connors vertelt hem hoe op een dag een afgevaardigde van CIBA een cheque van 5000$ kwam afgeven aan Eisenstein voor verder onderzoek.

Het moet echter gezegd worden dat beiden zich voor hun overlijden (Eisenberg in 2009 en Connors in 2017) betreuren hoe er nu wordt omgegaan met het geven van Ritalin en andere medicijnen aan kinderen. Keith Connors verklaarde dat hij en Leon dachten dat ongeveer 2 tot 3% van alle kinderen een diagnose van ADHD konden en mochten krijgen. Hij was ontzet dat dit in de USA en vele andere landen ondertussen gestegen was tot 11%. Van die 2 tot 3% zouden dan alleen nog maar de extreme gevallen medicijnen mogen toegediend krijgen.

Maar terug naar de jaren 60. Na het onderzoek was de trein vertrokken en niet meer tegen te houden. Er komt bij vele psychiaters een switch naar 'biologische psychiatrie' ten koste van psychoanalyse. En wanneer in 1968 in Time Magazine een moeder de effecten op haar zoon beschrijft is het hek helemaal van de dam. Ouders beginnen zelf aan dokters te vragen om Ritalin voor te schrijven.

In de jaren 70 begint CIBA met een agressieve reclamecampagne. Ouders moeten er van overtuigd raken dat een kind dat teveel beweegt, loopt of actief is maar beter Ritalin kan nemen.

Het komt zover dat ganse gezinnen Ritalin kunnen nemen. Parodoxaal genoeg voor de volwassenen om wat alerter te komen en voor kinderen wat rustiger...

Nochtans is er al begin jaren 70 heel wat controverse rond Ritalin. Het wordt in veel steden als straatdrug verkocht. In Seatlle is het zelfs de meest verkochte drug. Ciba verklaart niet op de hoogte zijn van het probleem en wanneer er van de US Senate een task force het probleem moet onderzoeken dringt CIBA er op aan Ritalin zeekr niet te classificeren onder 'drugs'. In 1970 wordt Ritalin aan Schedule III van drugs toegevoegd en een jaar later aan II, waaronder het nu nog nog altijd staat.

Daarnaast komt er ook heel wat kritiek op de vele, soms heftige bijwerkingen. Het meest geciteerd worden: insomnia, depressie, vermindere eetlust en anorexia, verminderde groei, bedplassen, hartproblemen en hallucinaties. Een studie in 1971 vergelijkt Ritalin met sterk opwekkende middelen en anti-psychotische medicijnen. De psychiaters raden daarna aan gedurende alle vakanties een 'break' te nemen van het medicijn, of anders gewoon veel koffie te drinken om caffeïne binnen te krijgen. Of ze proberen de bijwerkingen wat te neutraliseren door nog extra medicijnen voor te schrijven zoals groeihormonen en antidepressiva. 

Deze controverse en kritiek is één van de redenen dat CIBA het ganse decennium agressief reclame maakt. Een andere is natuurlijk dat ze zoveel mogelijk omzet willen. Ze maken zelf een film 'The Hyperactive Child'. Naast psychologen en psychiaters zenden ze ook vertegenwoordigers naar 'probation officers' en jeugdrechters. Het resultaat is dat de verkoop van Ritalin blijft stijgen.

Dit succes leidt echter tot nieuwe kritiek. Er wordt nu voor het eerst gesproken over een over-diagnose en voorschrijven en verkoop van Ritalin. Tot nu toe heeft Ritalin zich vooral gericht op de markt van te actieve jongens. De meisjes worden een volgend target. Ze veroorzaken in klas weinig problemen maar er wordt vastgesteld dat ze soms nogal onoplettend zijn en zich niet kunnen concentreren wat dan weer invloed heeft of hun schoolresultaten. Ook voor hen is Ritalin dé oplossing.

Er is ook controverse om het feit dat er wordt vastgesteld dat jongeren hyperactiviteit gaan faken om Ritalin-pillen voorgeschreven te krijgen die ze dan kunnen nemen om beter te studeren. Bij een aantal is dat een stepping stone naar cocaïne en metamphetamines ( nu meth, crystal enz.. genoemd). Maar dokters en ouders blijven hardnekkig in het medicijn geloven omdat volgens hen de voordelen de mogelijke nadelen overstijgen. 

Door de jaren heen worden verschillende termen gebruikt voor hyperactieve kinderen. Vanaf 1966 wordt het MBD (minimal brain dysfunction) genoemd. In de DSM-III in 1980 wordt de term ADD (Attention Deficit Disorder) gebruikt (met als sub-types met of zonder hyperactiviteit.) In de gerevieseerde editie van 1987 wordt dan voor de eerste keer de term ADHD gebruikt.

Ritalin is ondertussen nog altijd springlevend. Er is wel een enorme discussie tussen voor- en tegenstanders. De psychofarmaca bewaakt ondertussen zorgvuldig hun interesse in Ritalin. Toen in april 2010 een paar dagbladen in Vancouver de volgende advertentie van de YMCA plaatsten kregen ze al vlug de advocaten van de farmaceutische sector over zich heen. De YMCA Vancouver moest zich daarna uitgebreid excuseren!

De grote vraag blijft of het gerechtvaardigd is om medicijnen aan kinderen te geven om hun gedrag en schoolprestaties te veranderen. Vooral ook omdat algemeen bekend is dat Ritalin niet geneest (voor diegenen die ADHd als een ziekte bekijken) maar gedragseigenschappen alleen maar tijdelijk verandert. Is het nodig om Ritalin te geven aan kinderen om ze te laten meedraaien in een verouderd schoolsysteem of moet dit systeem zich juist aanpassen? In andere berichten ga ik daar nog uitgebreid op terugkomen.